Uthman ibn Affan (رضي الله عنه)
Magaciisa oo buuxa:
Uthman ibn Affan ibn Abil-As ibn Umayyah ibn Abd Shams ibn Abd Manaf.
Waxa uu ka soo jeedaa qabiilka Quraysh, gaar ahaan lafta Banu Umayyah.
Magacyada la baxay:
Waxaa loo yaqaan "Dhun-Nurayn" (lahaanshaha labada nuur), sababtoo ah wuxuu guursaday laba gabdhood oo Nabiga ﷺ uu dhalay, midba mar geeriyootay:
• Ruqayyah bint Muhammad
• Umm Kulthum bint Muhammad
Noloshiisa Kahor Islaamka
Uthman wuxuu ku dhashay magaalada Makka sanadkii 576 miilaadi, lix sano ka dib dhalashadii Nabiga ﷺ.
Waxa uu ahaa nin hodan ah oo ganacsade guulaysta.
Sida Abu Bakr As-Siddiq, Uthman wuxuu ka fogaaday dhaqamada xun ee jaahiliyadda sida cabitaanka khamriga iyo caabudidda sanamyada.
Waxa uu caan ku ahaa xishoodkiisa, akhlaaqdiisa wanaagsan, iyo daacadnimadiisa.
Qaabkuu Ku Islaamay
• Casuumadii Abu Bakr
Uthman wuxuu ka mid ahaa dadkii ugu horreeyay ee Islaamka soo galay. Waxa uu Islaamka qaatay kadib markii Abu Bakr As-Siddiq uu u sharxay diinta.
• Markii uu maqlay fariinta Islaamka iyo runta Nabiga ﷺ, wuxuu si degdeg ah u qaatay diinta, isagoo leh:
“Qalbigaygu wuxuu ogaaday in tani tahay xaqiiqada runta ah.”
Dhibaatadii Quraysh
Islaamka qaatay ka dib, Quraysh waxay si adag ugu cadaadiyeen Uthman, gaar ahaan qabiilkiisa reer Banu Umayyah.
Si kastaba ha ahaatee, wuxuu sabray una dulqaatay dhibaatada isagoo aaminsan in Allah uu abaal marin doono.
Doorarkiisii Islaamka
• Dhiirrigelintii Hijrada
Uthman iyo xaaskiisa Ruqayyah waxay ka mid ahaayeen dadkii ugu horreeyay ee u hijrooday dhulka Xabashida (Ethiopia) si ay uga badbaadaan cadaadiska Quraysh.
Waxa uu hijroday markii labaad ee Madiina, isagoo Nabiga ﷺ raacay
- Ka Qeybgalka Dagaallada
Uthman wuxuu si joogto ah u taageeray Nabiga ﷺ, inkasta oo uusan ka qeybgalin Dagaalkii Badar sababo caafimaad awgood oo ku saabsan xaaskiisa Ruqayyah oo xanuunsaneyd (isla maalintii uu dagaalku dhacayna geeriyootay).
Wuxuu ka qeyb galay dagaallada kale sida Uhud, Khandaq, iyo Khaybar.
• Sulux Hudaybiyyah
Intii uu socday heshiiska Hudaybiyyah, Uthman ayaa loo diray Quraysh si uu uga wada hadlo xuquuqda muslimiinta ee ku saabsan Cumrada.
Waxaa soo baxay warar been abuur ah oo sheegay inuu Uthman la dilay, taasoo keentay in muslimiinta Nabiga hortiisa ku dhaartaan inay u dagaallami doonaan, dhaartaas oo loo yaqaan Bay'at Ar-Ridwan.
• Deeqsi Nimadiisa
Uthman wuxuu ahaa nin aad u deeqsi badan:
Wuxuu iibsaday ceel biyood oo muhiim ahaa oo la odhan jiray Bir Ruma, si uu muslimiinta ugu waqfiyo.
Markii muslimiinta loo baahday hub iyo sahay dagaalka Tabuuk, wuxuu bixiyay 1,000 fuusto oo dahab ah iyo qalab badan.
Nabiga ﷺ ayaa markaas yiri:
“Uthman maanta wixii ka dambeeya kama cabsanayo wax uu sameeyo.”
Khilafadiisa Kadib Geeridii Umar ibn Al-Khattab
Uthman wuxuu noqday khaliifkii saddexaad ee muslimiinta sanadkii 23 Hijri (644 M).
Xilligii khilafadiisa, dawladdu waxay gaartay meelaha ugu fog ee la isla gaaray:
Armenia, Azerbaijan, iyo dhulal ka mid ah Waqooyiga Afrika.
Waxa uu xoojiyay maamulka muslimiinta isagoo sameeyay go'aanno muhiim ah, sida:
• Dib u habaynta maamulka.
- Korinta ciidanka muslimiinta.
Waxyaabihii Ugu Muhiimsanaa Ee La Xasuusto
• Quraanka La Hagaajiyay
• Uthman wuxuu ahaa qofka ka dambeeyay ururinta iyo midaynta mushafka Quraanka si loo hubiyo inaan khilaaf ka dhalan lahjadaha kala duwan.
• Waxa uu amray in mushafyo la nuqulo oo loo diro gobollada kala duwan.
• Mushafka uu hagay ayaa loo yaqaanaa Mushaf Uthmani.
Deeqsinimada iyo Xishoodka
Nabiga ﷺ ayaa ku tilmaamay:
“Qofka ugu xishoodka badan malaa’igta ayaa xitaa ka xishooda Uthman.”
Sida Uthman U Dhintay
Geeridii Uthman waxay ahayd mid aad u murugo badan.
Wuxuu wajahday mucaaradad ka timid qaar ka mid ah muslimiinta xilligiisii khilaafada.
Gacan-ku-dhiigleyaal ayaa weeraray gurigiisa intii uu tukashadiisa ku jiray, iyagoo ku dilay si xaq darro ah sanadkii 35 Hijri (656 M).
Isagoo dhiig leh, wuxuu yiri:
“Allahow, adigaa iga aargudi doona.”
Waxa lagu aasay qabuuraha Baqi’ ee Madiina.
Sifooyinkiisa iyo Waxyaabo Kale oo Muhiim Ah
• Deeqsinimo: Uthman wuxuu si joogto ah u bixiyay hantidiisa si loo taageero Islaamka.
• Xishoodka: Wuxuu ahaa qof si weyn loo xushmeeyo xishoodkiisa iyo dabci wanaaggiisa.
• Xasilinta Quraanka: Waxa uu door muhiim ah ka qaatay ilaalinta Qur’aanka iyo korinta dhaxalka Islaamka.
Hadal Caan Ah Oo Uu Yiri
• Uthman wuxuu yiri:
"Haddii qalbiyadu nadiif yihiin, weligood kama daali lahaayeen akhrinta Qur’aanka."
Uthman ibn Affan wuxuu ahaa tusaale u ah hoggaamiye daacad ah, deeqsi ah, oo cibaado badan.